Sacred Texts Hinduism Mahabharata Index Book 3 Index Previous Next
|
1
[वै] युधिष्ठिरॊ धर्मराजः पप्रच्छ भरतर्षभ मार्कण्डेयं तपॊवृद्धं दीर्यायुर अम अकल्मषम 2 विदितास तव धर्मज्ञ देवदानवराक्षसाः राजवंशाश च विविधा ऋषिवंशाश च शाश्वताः न ते ऽसत्य अविदितं किं चिद अस्मिँल लॊके दविजॊत्तम 3 कथां वेत्सि मुने दिव्यां मनुष्यॊरगरक्षसाम एतद इच्छाम्य अहं शरॊतुं तत्त्वेन कथितं दविज 4 कुवलाश्व इति खयात इक्ष्वाकुर अपराजितः कथं नाम विपर्यासाद धुन्धुमारत्वम आगतः 5 एतद इच्छामि तत्त्वेन जञातुं भार्गव सत्तम विपर्यस्तं यथा नाम कुवलाश्वस्य धीमतः 6 [मार्क] हन्त ते कथयिष्यामि शृणु राजन युधिष्ठिर धर्मिष्ठम इदम आख्यानं दुन्धु मारस्य तच छृणु 7 यथा स राजा इक्ष्वाकुः कुवलाश्वॊ महीपतिः धुन्धुमारत्वम अगमत तच छृणुष्व महीपते 8 महर्षिर विश्रुतस तात उत्तङ्क इति भारत मरुधन्वसु रम्येषु आश्रमस तस्य कौरव 9 उत्तङ्कस तु महाराज तपॊ ऽतप्यत सुदुश्चरम आरिराधयिषुर विष्णुं बहून वर्षगणान विभॊ 10 तस्य परीतः स भगवान साक्षाद दर्शनम एयिवान दृष्ट्वैव चर्षिः परह्वस तं तुष्टाव विविधैर सतवैः 11 तवया देव परजाः सर्वाः सदेवासुरमानवाः सथावराणि च भूतानि जङ्गमानि तथैव च बरह्म वेदाश च वेद्यं च तवया सृष्टं महाद्युते 12 शिरस ते गगनं देव नेत्रे शशिदिवाकरौ निःश्वासः पनवश चापि तेजॊ ऽगनिश च तवाच्युत बाहवस ते दिशः सर्वाः कुक्षिश चापि महार्णवः 13 ऊरू ते पर्वता देवखं नाभिर मधुसूदन पादौ ते पृथिवी देवी रॊमाण्य ओषधयस तथा 14 इन्द्र सॊमाग्निवरुणा देवासुरमहॊरगाः परह्वास तवाम उपतिष्ठन्ति सतुवन्तॊ विविधैः सतवैः 15 तवया वयाप्तानि सर्वाणि भूतानि भुवनेश्वर यॊगिनः सुमहावीर्याः सतुवन्ति तवां महर्षयः 16 तवयि तुष्टे जगत सवस्थं तवयि करुद्धे महद भयम भयानाम अपनेतासि तवम एकः पुरुषॊत्तम 17 देवानां मानुषाणां च सर्वभूतसुखावहः तरिभिर विक्रमणैर देवत्रयॊ लॊकास तवयाहृताः असुराणां समृद्धानां विनाशश च तवया कृतः 18 तव विक्रमणैर देवा निर्वाणम अगमन परम पराभवं च दैत्येन्द्रास तवयि करुद्धेमहा दयुते 19 तवं हि कर्ता विकर्ता च भूतानाम इह सर्वशः आराधयित्वा तवां देवाः सुखम एधन्ति सर्वशः 20 एवं सतुतॊ हृषीकेश उत्तङ्केन महात्मना उत्तङ्कम अब्रवीद विष्णुः परीतस ते ऽहं वरं वृणु 21 [उत्तन्क] पर्याप्तॊ मे वरह्य एष यद अहं दृष्टवान हरिम पुरुषं शाश्वतं दिव्यं सरष्टारं जगतः परभुम 22 [विस्णु] परीतस ते ऽहम अलौल्येन भक्त्या च दविजसत्तम अवश्यं हि तवया बरह्मन मत्तॊ गराह्यॊ वरद्विज 23 एवं संछन्द्यमानस तु वरेण हरिणा तदा उत्तङ्कः पराञ्जलिर वव्रे वरं भरतसत्तम 24 यदि मे भगवान परीतः पुण्डरीकनिभेक्षणः धर्मे सत्ये दमे चैव बुद्धिर भवतु मे सदा अभ्यासश च भवेद भक्त्या तवयि नित्यं महेश्वर 25 [विस्णु] सर्वम एतद धि भविता मत्प्रसादात तव दविज परतिभास्यति यॊगश च येन युक्तॊ दिवौकसाम तरयाणाम अपि लॊकानां महत कार्यं करिष्यसि 26 उत्सादनार्थं लॊकानां धुन्धुर नाम महासुरः तपस्यति तपॊ घॊरं शृणु यस तं हनिष्यति 27 बृहदश्व इति खयातॊ भविष्यति महीपतिः तस्य पुत्रः शुचिर दान्तः कुवलाश्व इति शरुतः 28 स यॊगबलम आस्थाय मामकं पार्थिवॊत्तमः शासनात तव विप्रर्षे धुन्धुमारॊ भविष्यति 29 उत्तङ्कम एवम उक्त्वा तु विष्णुर अन्तरधीयत |
1
[vai] yudhiṣṭhiro dharmarājaḥ papraccha bharatarṣabha mārkaṇḍeyaṃ tapovṛddhaṃ dīryāyur am akalmaṣam 2 viditās tava dharmajña devadānavarākṣasāḥ rājavaṃśāś ca vividhā ṛṣivaṃśāś ca śāśvatāḥ na te 'sty aviditaṃ kiṃ cid asmiṁl loke dvijottama 3 kathāṃ vetsi mune divyāṃ manuṣyoragarakṣasām etad icchāmy ahaṃ śrotuṃ tattvena kathitaṃ dvija 4 kuvalāśva iti khyāta ikṣvākur aparājitaḥ kathaṃ nāma viparyāsād dhundhumāratvam āgataḥ 5 etad icchāmi tattvena jñātuṃ bhārgava sattama viparyastaṃ yathā nāma kuvalāśvasya dhīmataḥ 6 [mārk] hanta te kathayiṣyāmi śṛṇu rājan yudhiṣṭhira dharmiṣṭham idam ākhyānaṃ dundhu mārasya tac chṛṇu 7 yathā sa rājā ikṣvākuḥ kuvalāśvo mahīpatiḥ dhundhumāratvam agamat tac chṛṇuṣva mahīpate 8 maharṣir viśrutas tāta uttaṅka iti bhārata marudhanvasu ramyeṣu āśramas tasya kaurava 9 uttaṅkas tu mahārāja tapo 'tapyat suduścaram ārirādhayiṣur viṣṇuṃ bahūn varṣagaṇān vibho 10 tasya prītaḥ sa bhagavān sākṣād darśanam eyivān dṛṣṭvaiva carṣiḥ prahvas taṃ tuṣṭāva vividhair stavaiḥ 11 tvayā deva prajāḥ sarvāḥ sadevāsuramānavāḥ sthāvarāṇi ca bhūtāni jaṅgamāni tathaiva ca brahma vedāś ca vedyaṃ ca tvayā sṛṣṭaṃ mahādyute 12 śiras te gaganaṃ deva netre śaśidivākarau niḥśvāsaḥ panavaś cāpi tejo 'gniś ca tavācyuta bāhavas te diśaḥ sarvāḥ kukṣiś cāpi mahārṇavaḥ 13 ūrū te parvatā devakhaṃ nābhir madhusūdana pādau te pṛthivī devī romāṇy oṣadhayas tathā 14 indra somāgnivaruṇā devāsuramahoragāḥ prahvās tvām upatiṣṭhanti stuvanto vividhaiḥ stavaiḥ 15 tvayā vyāptāni sarvāṇi bhūtāni bhuvaneśvara yoginaḥ sumahāvīryāḥ stuvanti tvāṃ maharṣayaḥ 16 tvayi tuṣṭe jagat svasthaṃ tvayi kruddhe mahad bhayam bhayānām apanetāsi tvam ekaḥ puruṣottama 17 devānāṃ mānuṣāṇāṃ ca sarvabhūtasukhāvahaḥ tribhir vikramaṇair devatrayo lokās tvayāhṛtāḥ asurāṇāṃ samṛddhānāṃ vināśaś ca tvayā kṛtaḥ 18 tava vikramaṇair devā nirvāṇam agaman param parābhavaṃ ca daityendrās tvayi kruddhemahā dyute 19 tvaṃ hi kartā vikartā ca bhūtānām iha sarvaśaḥ ārādhayitvā tvāṃ devāḥ sukham edhanti sarvaśaḥ 20 evaṃ stuto hṛṣīkeśa uttaṅkena mahātmanā uttaṅkam abravīd viṣṇuḥ prītas te 'haṃ varaṃ vṛṇu 21 [uttanka] paryāpto me varahy eṣa yad ahaṃ dṛṣṭavān harim puruṣaṃ śāśvataṃ divyaṃ sraṣṭāraṃ jagataḥ prabhum 22 [visṇu] prītas te 'ham alaulyena bhaktyā ca dvijasattama avaśyaṃ hi tvayā brahman matto grāhyo varadvija 23 evaṃ saṃchandyamānas tu vareṇa hariṇā tadā uttaṅkaḥ prāñjalir vavre varaṃ bharatasattama 24 yadi me bhagavān prītaḥ puṇḍarīkanibhekṣaṇaḥ dharme satye dame caiva buddhir bhavatu me sadā abhyāsaś ca bhaved bhaktyā tvayi nityaṃ maheśvara 25 [visṇu] sarvam etad dhi bhavitā matprasādāt tava dvija pratibhāsyati yogaś ca yena yukto divaukasām trayāṇām api lokānāṃ mahat kāryaṃ kariṣyasi 26 utsādanārthaṃ lokānāṃ dhundhur nāma mahāsuraḥ tapasyati tapo ghoraṃ śṛṇu yas taṃ haniṣyati 27 bṛhadaśva iti khyāto bhaviṣyati mahīpatiḥ tasya putraḥ śucir dāntaḥ kuvalāśva iti śrutaḥ 28 sa yogabalam āsthāya māmakaṃ pārthivottamaḥ śāsanāt tava viprarṣe dhundhumāro bhaviṣyati 29 uttaṅkam evam uktvā tu viṣṇur antaradhīyata |